U ovom tekstu autor raspravlja o istorijatu pojma i termina psihopatija, problemima njenog definisanja, kao i o pitanjima o tome da li je predloženim terminom preferencije „Antisocial Personality Disorder“ u DSM-IV-TR de facto moguće zameniti termin psihopatija. U ovom kontekstu je analizirana etiologija, psihodinamika, kao i klinički simptomi psihopatije sa zaključkom da je vitalnost termina psihopatija u kliničkoj praksi i istraživanjima, solidna teorijska zasnovanost, kao i empirijska upotrebljivost ovog pojma sama po sebi predstavlja njegovu odbranu – apologia pro sua vita.
KONCEPCIJA ISTRAGE U KRIVIČNOM POSTUPKU U SVIJETLU NOVOG KRIVIČNO PROCESNOG ZAKONODAVSTVA
Prof. dr Drago Radulović,
pp: 21-35
Predmet rada je stručno-kritička analiza tužilačkog koncepta istrage u novom krivičnom procesnom zakonodavstvu zemalja regiona (Crne Gore, Srbije, BiH i Hrvatske). Posmatrano sa aspekta arhitektonike sadržaja predmetna problematika je obrađena kroz šest grupa pitanja. Prva se tiče opštih napomena o procesu reforme krivičnog procesnog zakonodavstva zemalja u okruženju i mestu i ulozi sistema istrage kojima ona poklanjaju. Osnovni zaključak analize ove grupe pitanja jeste da je promena koncepta istrage (prelazak sa sudskog na tužilački) opšta karakteristika svih od četiri analizirana krivičnoprocesna zakonodavstva zemalja okruženja. Sledeće četiri grupe pitanja čini stručno-kritička analiza tužilačkog koncepta istrage u svakom od posmatranih krivičnoprocesnih zakonodavstava zemalja u okruženju. Osnovni zaključak analize ovih grupa pitanja jeste prisustvo ne malog broja razlika u normativnoj razradi tužilačkog koncepta istrage među analiziranim krivičnoprocesnim zakonodavstvima. Na kraju rada data su autorova viđenja dve grupe pitanja. Prva se tiče stručno-kritičke analize razloga za i protiv tužilačkog koncepta istrage, a druga pretpostavki praktične realizacije osnovnog razloga prelaska sa sudskog na tužilački koncept istrage (povećanje efikasnosti krivičnog postupka) kao celine, a ne samo ove njegove faze.
MODELI EVROPSKOG KRIVIČNOG PRAVA I STATUTA MEĐUNARODNIH KRIVIČNIH TRIBUNALA U REALIZACIJI IDEJE NADNACIONALNOG KRIVIČNOG PRAVA
Prof. dr Ivana Simović-Hiber,
pp: 37-60
U okvirima teksta se analiziraju dva osnovna pravna modela koja deluju u savremenom međunarodnom krivičnom pravu, a koja možemo nazvati: model evropskog krivičnog prava i model statuta međunarodnih krivičnih tribunala. Prvi model je vezan za promene u evropskom pravnom prostoru, sada nazvanom prostor slobode, bezbednosti i pravde, a drugi za normativni sistem delovanja međunarodnih sudova – međunarodnih ad hoc krivičnih sudova i Međunarodnog krivičnog suda.
PREKRŠAJI I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE – NEKE NEDOUMICE I OTVORENA PITANJA
Dr Vladan Joldžić,
pp: 61-74
U radu se analiziraju neka otvorena pitanja i dileme u sferi prestupa protiv životne sredine i procesa njihove inkriminacije na nivou srpskog zakonodavstva. Autor zapaža nelogičnu „zakonodavnu produkciju“ praktično identičnih inkriminacija, istog stepena društvene opasnosti, i kao prekršaja i krivičnih dela. Ovim radom, nastoji se ukazati na takve zakonodavne nedostatke kao i na neophodnost, odnosno na hitnost potrebe za njihovim ispravljanjem kako bi se postigla i unapredila efikasnost zaštite životne sredine.
UZROCI MALOLETNIČKOG PRESTUPNIŠTVA
Dr Zlatko Nikolić,
pp: 75-85
Predmet ovog rada je problem između biološki datih i socijalizirajućih faktora jedne ličnosti, u ovom slučaju maloletnika. Naučna saznanja su, naime, već utvrdila niz faktora od uticaja na ljudsko ponašanje, ali je problem i nadalje u prenaglašavanju pojedinih od njih. Tako pedagozi akcenat stavljaju na vaspitno-obrazovni proces, prenebregavajući pri tome socijalni milje i sredinski faktor, koji, pak, sociolozi prenaglašavaju na štetu socijalne psihologije i socijalne antropologije. Psiholozi tragaju za zajedničkim imeniteljem u ličnosti prestupnika, a pravnici traže rešenja u perfekcionističkom pravnom logizmu. Cilj ovog rada je, prema tome, da maloletnog prestupnika sagleda u celini njegovog bića, koje ima potencijale da bude i prestupnik (delinkvent i kriminalac), ali i socijalizovano ljudsko biće sa društveno prihvatljivim ponašanjem.
OSTVARIVANJE IDEJE O IZGRADNJI PROBACIJSKOG SISTEMA U SRBIJI
Dr Zoran M. Stevanović,
pp: 87-102
Povećanje stope kriminaliteta, a posebno stope recidivizma, s jedne strane, i pooštravanje kaznene politike kao reakcija na visok stepen krminalizacije društva, s druge strane, dovelo je do prenatrpanosti zatvora kako u svetu, tako i u Srbiji. Prenatrpanost zatvora i neefikasnost kazne lišenja slobode u prevenciji kriminala podstaklo je mnoge zemlje u iznalaženju drugih vidova sankcija i mehanizama u borbi protiv kriminala. Tako su u kaznene sisteme uvedene alternativne krivične sankcije ili sankcije i mere u zajednici, kao i organizacija službi za sprovođenje-realizaciju takvih aktivnosti. Probacioni sistemi danas postoje u većini evropskih zemalja nezavisno od zakonodavnih okvira koji su različiti, ali su ove službe približno istovetne po sadržaju aktivnosti, načinu organizacije i vrsti programa koje primenjuju. Razvoj probacionih sistema zahteva vreme, jer je to proces koji se izgrađuje u datom zakonodavnom sistemu jedne zemlje, uz uvažavanje posebnosti i realnih mogućnosti (kadrovskih,organizacionih, materijalnih i dr.). Uvođenjem alternativnih krivičnih sankcija u zakonodavstvo, kao i sve učestalija primena istih, učinjeni su značajni koraci u pravcu izgradnje probacionog sistema u Srbiji. Srbija je na početku izgradnje probacionog sistema i potrebno je vreme i znanje, ali i politička volja da se sistem postavi i profunkcioniše u punoj meri.
NAČELO MATERIJALNE ISTINE U KRIVIČNOM POSTUPKU
Dr sc. Hajrija Sijeričić-Čolić,
pp: 103-133
Okosnicu ovog rada čine dva pitanja: da li načelo istine napušta krivično procesno zakonodavstvo u državama koje su nastale gašenjem SFRJ i da li inkviziciona maksima „blijedi” sve više u dokaznom postupku na glavnom pretresu u tim pravnim sistemima? Izlaganja su usmjerena na analizu normativnog okvira za određene procesne ustanove koje se dovode u vezu s dva prethodno postavljena pitanja. Tako se u radu obrađuje pozicija načela istine u procesnom zakonu (zakoniku), rukovođenje glavnim pretresom u smislu dužnosti suda, priznanje optuženog, rasponi načela kontradiktornosti i inkvizicione maksime. Autor je uzeo u obzir procesna zakonodavstva u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Makedoniji, Sloveniji i Srbiji. Rad ne predstavlja evidenciju dostignutih saznanja o utvrđivanju istine u krivičnom postupku, jer takvo nešto nije ni moguće, i zato je izbor pitanja o kojima se piše sveden u određene okvire. U zaključku se iznose doktrinarna zapažanja o tome koje sve opasnosti nosi pasivan položaj suda u dokaznom postupku na glavnom pretresu i zalaganje da širenje načela kontradiktornosti ne bude nauštrb načela utvrđivanja istine I donošenje pravilne i zakonite odluke.
„JEDNAKOST ORUŽJA“ I NJEGOVA AFIRMACIJA U OKVIRU PRAVA NA OBRANU (Regionalni komparativni osvrt)
Dr sc. Tadija Bubalović,
pp: 135-162
Autor u radu polazi od činjenice da širi aspekt načela „jednakosti oružja“ čini okrivljenikovo pravo na obranu te da se postulat procesne ravnopravnosti okrivljenika s tužiteljem potpuno i cjelovito afirmira upravo u okviru njegova prava obrane. Polazna je, zapravo, teza autora da je načelo „jednakosti oružja“ konstitutivni element načela „pravičnog postupka“ u okviru kojega je jedino i moguća uspješna obrana okrivljenika u kaznenom postupku. U radu se dalje navodi da načelo „jednakosti oružja“ podrazumijeva nužno postojanje ravnoteže procesnih prava koja strankama omogućava ravnopravno predstavljanje, zastupanje i ostvarenje njihovih interesa u kaznenom postupku. Posebno se ukazuje da načelo „jednakosti oružja“ treba shvatiti kao „funkcionalno načelo“ prema kojem sudionici kaznenog postupka moraju imati jednake mogućnosti uticaja na njegov tok i ishod pri čemu se faktična nadmoć tužitelja nad okrivljenikom mora kompenzirati većim pravima obrane. Autor zaključno ističe da hrvatska zakonska rješenja, ali I bosanskohercegovačka i srpska, u tom području odgovaraju općeprihvaćenim međunarodnim pravnim standardima te dobroj praksi visokih domaćih i međunarodnih sudova iako bi za jednu potpuniju procjenu trebalo provesti opsežniju i dublju komparativnu analizu.
REGULACIJA LIHVARSKOG/ZELENAŠKOG PONAŠANJA U PRAVNOM SISTEMU BIH
Dr sc. Eldan Mujanović,
Mr sc. Dina Bajraktarević
pp: 163-178
Promijenjene socijalne i ekonomske okolnosti u Bosni i Hercegovini su tokom posljednjih dvadeset godina doprinijele aktuelizaciji problematike lihvarskog ponašanja u pravnom prometu. U tom smislu, cilj rada je da se razmotre specifičnosti regulacije lihvarskih/zelenaških ugovora u pravnom sistemu Bosne i Hercegovine, kao i da se objasne pojedini instituti krivičnog prava vezani za lihvarstvo/zelenaštvo kao inkriminaciju protiv imovine koja ima dugu tradiciju u krivičnom zakonodavstvu. Težište rada je na analizi relevantnih odredbi propisa obligacionog prava kojima se uređuje zelenaški ugovor i odredbi krivičnih zakona kojima su inkriminirane radnje ugovaranja nesrazmjerne imovinske koristi i eksploatacije stanja nužde u kojem se nalazi određeno lice kao ključna obilježja krivičnih djela lihvarstva/zelenaštva.
PRIVATE SECURITY IN WESTERN BALKAN COUNTRIES - Current Situation and Challenges
Dusan Davidović,
pp: 179-191
The notion Western Balkan exist after clash of ex Yugoslavia and it mean all ex Yugoslav republics, except Slovenia, but with Albania. As a new geo-political notion, Western Balkan sometime, for the purposes of various analitical aproaches has more regionaly-geografical conotation, than political one. In other words, more space-economic than historic-cultural-political meaning. In some other contexts, Western Balkan countries is seen as exclusivelly political notion. So, we are talking about Serbia, Bosnia & Herzegovina, Montenegro, Croatia, Albania and Former Yugoslav Republic of Makedonia (FYROM). We analised state
of private security in these countries with critical approach to possibilities of development of private security industry and its harmonization with European model of private security.
ZNAČAJ ZAKONSKIH REŠENJA U PREVENCIJI I SUZBIJANJU NARKOMANIJE
Mr Miroslav Ivanović,
pp: 193-203
U radu su razmotrena zakonska rešena koja se odnose na zloupotrebu narkotika i trgovinu drogom. Konstatovano je da naš zakon prenaglašava borbu s ponudom narkotika dok zanemaruje problem potražnje. Ukazano je na francuski model koji prema autoru bolje rešava problem potražnje kažnjavajući upotrebu narkotika. Na taj način dobija se mogućnost medikalizacije problema i fleksibilna prinuda i navođenje narkomana na lečenje. Ukazano je na moguća iskušenja u budućoj izmeni zakona i predloženo je kako kritički promišljati naš zakon i buduće izmene.
NASTANAK I RAZVOJ KORUPTIVNE KARIJERE U POLICIJI – KONCEPCIJA „KLIZAVOG TERENA“
Mr Zoran Kesić,
pp: 205-224
Sudeći po učestalosti naučnih diskusija, stručnih polemika i obimu objavljene literature o korupciji uopšte interesovanje za ovom kriminalnom pojavom konstantno raste. Razlozi za to prevashodno leže u posledicama koje korupcija stvara na individualnom i društvenom nivou i činjenici da suprotstavljanje toj pojavi predstavlja jedan od prioritetnih zadataka u svakom društvu koje stremi ka vladavini prava. Primetno je da se problemom korupcije bave naučnici i stručnjaci različitih profila, analizirajući ovaj fenomen iz više aspekata i njegovo prisustvo u različitim segmentima društva. Za nas je svakako najinteresantniji kriminološki ugao posmatranja i to posebno onaj koji se bavi objašnjenjem nastanka i razvoja korupcije u policiji. Iako ona predstavlja deo jednog sistemskog problema „policijska korupcija“ je ipak praćena brojnim specifičnostima, koje se ne mogu jasno sagledati ukoliko se ne izdvoje iz šireg konteksta. Ovo se posebno odnosi na dinamiku koruptivne karijere u policiji, na njen nastanak, razvoj i prestanak. Uprkos izraženim sumnjama da se u policiji ne može razviti koruptivna karijera i uvreženom mišljenju da koruptivno ponašanje predstavlja skup pojedinačnih koruptivnih transakcija koje nisu me|usobno povezane i kojima policijski službenici pristupaju spontano i neplanirano mi ćemo u ovom radu nastojati da ukažemo na činjenicu da koruptivno ponašanje može predstavljati sistemsko ponašanje pojedinaca i grupa policajaca, koje ne samo da može prerasti u naviku, već i progredirati ka ozbiljnijim vidovima zloupotreba.
