Univerzalni princip prostornog važenja krivičnog zakonodavstva opšte je prihvaćen u zakonodavstvu evropskih zemalja.
Određene razlike postoje u pogledu uslova i domašaja primene tog principa. Dok su relativno retke zemlje koje za određena krivična
dela ne predviđaju nikakve dodatne uslove za primenu domaćeg prava i na slučajeve kada stranac učini krivično delo u inostranstvu
na štetu dobara stranca ili strane države, manje više sve evropske zemlje dozvoljavaju, pod određenim uslovima, primenu domaćeg
prava i u tom slučaju. Postoje razlike u pogledu ograničavanja važenja univerzalnog principa, ali najčešće se u zakonodavstvu
drugih zemalja sreću dva ograničenja koja predvi|a i KZ Srbije. To su uslov da se stranac zatekao na teritoriji te države (forum deprehensionis) i načelo supsidijarnosti, tj. da će se primeniti domaće pravo samo ako već nije primenjeno pravo neke druge države u tom slučaju. Krivični zakonik Srbije usvaja u ovom pogledu standardno i uobičajeno rešenje. Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku protiv učinilaca ratnih zločina ne znači derogiranje odredaba KZ Srbije u tom pogledu, tj. on i ne može da reguliše jedno takvo pitanje koje je materijalnopravnog karaktera. Reč je o zakonu koji, kako mu i naziv govori, reguliše određena organizaciona, a delimično i procesnopravna pitanja.
U radu je ukazano na istorijat proučavanja organizovanog zločina u kriminologiji od začetaka do današnjih dana, kroz kratak
osvrt na najznačajnija dostignuća. Po prirodi stvari, najveća pažnja posvećena je američkoj literaturi koja vrši najveći uticaj u svetskim
razmerama. Izvršena je periodizacija tih napora na rane radove, koncepciju Cressey-a, kritiku njegovog gledišta koje je izjednačilo
italijansko američku Cosa Nostru sa celokupnim organizovanim kriminalitetom u SAD i prikazana su neka od istraživanja poslednjih
decenija koja su fokusirana na transnacionalni organizovani kriminalitet. Najzad, ukazano je i na otvorena pitanja koja u nauci do dana nisu rešena i koja predstavljaju izazov za nova istraživanja.
OBJEKTIVNA ODGOVORNOST U KRIVIČNOM PRAVU SJEDINJENIH AMERIČKIH DRŽAVA
Milan Škulić,
pp: 63-78
U radu se analizira koncept objektivne odgovornosti u krivičnom pravu Sjedinjenih Američkih Država, koji važi u odnosu
na određeni veoma ograničeni krug krivičnih dela i predstavlja izuzetak u odnosu na načelo krivice i subjektivne odgovornosti kao
pravilo u krivičnom pravu SAD. Autor objašnjava osnovne elemente opšteg pojma krivičnog dela u Sjedinjenim Američkim Državama – objektivnu komponentu (actus reus) i subjektivnu komponentu (mens rea), te taj opšti pojam krivičnog dela povezuje sa delovanjem koncepta objektivne odgovornosti za krivično delo u određenim slučajevima. Subjektivna komponenta opšteg pojma krivičnog dela predstavlja izraz delovanja načela krivice u krivičnom pravu SAD, a u odnosu na nju postoje određeni izuzeci kada se suprotno opštem pravilu o subjektivnom karakteru odgovornosti za krivično delo, uspostavlja objektivna odgovornost. Autor zaključuje da se u našoj literaturi često ispoljava nerazumevanje u odnosu na pojam objektivne odgovornosti u krivičnom pravu SAD, te se ponekad čak i sreću pogrešni prevodi, pa i pogrešne interpretacije, izraza na engleskom u krivičnom pravu SAD (Strict Liability), koji se objašnjava kao „striktna odgovornost“ ili čak kao „stroga odgovornost“. To naravno, ne odgovara suštini termina, koji se svodi na objektivnu odgovornost, odnosno odgovornost za delikt bez obzira na nepostojanje subjektivnog (mens rea) elementa, koji je inače neophodan u konstrukciji opšteg pojma krivičnog dela, te predstavlja izraz načela krivice i subjektivne odgovornosti, što je pravilo u odnosu na koje je objektivna odgovornost izuzetak.
REFORMA KRIVIČNOG PROCESNOG ZAKONODAVSTVA SRBIJE I MEĐUNARODNI PRAVNI STANDARDI (USKLAĐENOST ILI NE?)
Stanko Bejatović,
pp: 79-108
Predmet stručno-kritičke analize u radu su tri grupe pitanja. Prvo, tu je pitanje koje se tiče pojma i vrste međunarodnih
pravnih standarda u oblasti krivičnog procesnog prava. Osnovni zaključak analize ove grupe pitanja je stav autora da danas prostor
međunarodne zajednice kao celine karakteriše prisustvo ne malog broja standarda koji obzirom na ovo imaju bezmalo i univerzalni
karakter. Slučaj npr. sa standardom efikasnosti krivičnopravne zaštite. Kao takvi sve više su prisutni u ne malom broju krivičnoprocesnih zakonodavstava – istina negde manje a negde više). Polazeći od ovog autor, nakon opštih napomena o ovoj kategoriji standarda (u okviru druge grupe pitanja) obrazlaže razloge neophodnosti njihove implementacije u nacionalna krivičnoprocesna zakonodavstva. Među ne malim brojem razloga ovog karaktera autor posebnu pažnju posvećuje analizi sledećih: To su: sve veći međunarodni karakter kriminaliteta, a posebno njegovih najtežih oblika čija je nužna posledica neminovnost preduzimanja kordiniranih, usaglašenih, zajedničkih akcija na polju borbe protiv istog, i to ne samo na regionalnom nivou, već i na nivou društva kao celine; drugo, sve veći broj međunarodnih pravnih akata i drugih stavova relevantnih međunarodnih subjekata u kojima su inkorporirani opšteprihvaćeni međunarodni pravni standardi i na taj način indirektno i preuzeta obaveza usaglašavanja sadržaja nacionalnih zakonskih tekstova sa ovim aktima; treće, neefikasnost krivičnih postupaka koja je takođe poprimila nadnacionalni karakter, a što ima za posledicu i traganje za različitim vrstama krivičnih postupaka zasnovanih na kriterijumu težine krivičnog dela što dalje za svoj rezultat ima i pojavu sve većeg broja pojednostavljenih formi postupanja u krivičnim stvarima; četvrto, izazovi organizovanog kriminala, korupcije i terorizma (a u nekim zemljama i ratnih zločina) koji neminovno dovode do stvaranja posebnih postupaka koji predstavljaju odstupanje od tradicionalnih krivičnoprocesnih rešenja, a što se opravdava potrebom pojačanja krivične represije; peto, posmatrano u okvirima Evrope i ne samo Evrope tu su i sve brojnije odluke Evropskog suda za ljudska prava čijim se autoritativnim interpretacijama očituje dosegnuti nivo univerzalnosti ljudskih prava o kojima odlučuje; često, sve veći integracioni procesi koji pod uticajem različitih činilaca dolaze sve više do izražaja, a koji za svoju posledici imaju i standardizaciju ne malog broja inistituta posebno iz krivičnoprocesne oblasti; Sedmo, uticaj krivičnopravne nauke – njenog dosadašnjeg razvoja i njenih dostignuća koja koristi savremeni civilizovani svet bez obzira o kojem njegovom delu se radilo; Osmo, jak i sasvim opravdan uticaj nauka i naučnih saznanja u drugim oblastima koje se ubrzano razvijaju u poslednjim decenijama i pokazuju rezutate sa značajnim implikativnim mogućnostima i u krivičnom postupku; deveto, izmenjeni, skoro unificirani pristup slobodama i pravima ne samo okrivljenog i lica oštećenog krivičnim delom već, i drugih učesnika krivičnog postupka, što neminovno za svoju posledicu ima i nužnost njihove implementacije u nacionalno krivičnoprocesno zakonodavstvo koje se, sasvim opravdano, smatra i jednim od osnovnih seizmografa njihovog poštovanja; deseto, sve veća uloga i značaj međunarodnog krivičnog prava i međunarodnih pravosudnih institucija; Jedanaesto, uslov za članstvo u relevantne međunarodne asocijacije. Treća, centralna grupa pitanja ovog rada posvećena je konkretnoj analizi stepena implementacije pojedinih međunarodnih pravnih standarda u dosadašnjem procesu reforme krivičnog procesnog zakonodavstva Srbije (slučaj npr. sa standardima koji se tiču efikasnosti krivičnog postupka, koncepta istrage, jačanja sloboda i prava učesnika krivičnog postupka, prava na pravni lek i
efikasan sistem pravnih lekova i mera za obezbeđenje prisustva okrivljenog u krivičnom postupku). U analizi ove grupe pitanja
autor je posebnu pažnju posvetio svom viđenju načina i puteva potpune implementacije analiziranih standarda u krivično procesno
zakonodavstvo Srbije, što po shvatanju autora treba da bude realizovano nastavkom rada na reformi njenog krivičnog procesnog
zakonodavstva – pre svega ZKP započetom zakonodavnim aktivnostima u ovoj oblasti 2001. god.
ANALOGIJA KAO METOD TUMAČENJA KRIVIČNOG I KRIVIČNOG PROCESNOG PRAVA
Vojislav Đurđić,
pp: 109-137
U prvom delu rada autor iznosi opšte učenje o analogiji i najpre analogiju posmatra kao vrstu zaključivanja, tumačeći da je
analogijski zaključak na prethodnoj indukciji zasnovana dedukcija, a potom kao vrstu tumačenja prava, izlažući stavove opšte teorije
prava o zakonskoj i pravnoj analogiji. U vezi s raspravom o mestu analogije u teoriji prava, autor podseća na shvatanje pandektista
da je analogija postupak koji se nalazi u sredini izme|u tumačenja prava u strogom smislu reči i samog stvaranja prava. Prvi deo rada
se završava izlaganjem protivređnih gledišta o postojanju pravnih praznina, kojim dominira autorov stav da se od svog nastanka,
analogija u pravu vezuje za pravne praznine i služi kao sredstvo za njihovo popunjavanje. Dopuštenost analogije u materijalnom krivičnom pravu predmet je sveobuhvatne rasprave u drugom, centralnom delu rada. Iz detaljne analize njihovog međusobnog odnosa, izvodi se zaključak da načelo legaliteta određuje limite dopuštenosti i primene analogije u krivičnom pravu. Na tim temeljima je izgrađen zaključak da je u savremenom krivičnom pravu pravna analogija uvek zabranjena pošto je direktno suprotna načelu legaliteta, a primena zakonske analogije se ne isključuje izvan zabranjene zone, determinisane ovim načelom. Posebnu pažnju autor posvećuje analogiji intra legem, koju poima kao treći vid analogije i smatra je dopuštenim metodom tumačenja krivičnopravnih normi. Interpretira je kao način tumačenja zakona kojim se na osnovu sličnosti rešava konkretan slučaj u okviru zakona, kad sam zakon upućuje na argument sličnosti. U trećem delu rada izneta su teorijska shvatanja o primeni analogije prilikom tumačenja krivičnoprocesnih pravnih normi.
SAVREMENI MODELI REHABILITACIJE I DOMAĆA PRAKSA – OSVRT NA PRIMENU KONCEPTA PROCENE RIZIKA
Snežana Soković,
pp: 139-151
U radu su prikazane suštinske karakteristike i modeli savremenog koncepta rehabilitacije. Na osnovu analiza relevantnog
pravnog okvira autor ukazuje da primenjeni model rehabilitacije u domaćem zakonodavstvu sadržinski predstavlja prihvatanje globalnih ideja nove penologije i menadžmenta rizika, obzirom da je procena rizika normativno implementirana kao sistemski penološki princip. Analiza sudske prakse u pogledu odlučivanja o uslovnom otpustu zasnovanom na proceni rizika, pokazuje da je koncept procene rizika stran i nejasan domaćim sudovima, povodom čega autor otvara pitanje (ne)kritičke implementacije globalnih trendova. Uporedo sa ukazivanjem na potrebu kritičke recepcije globalnih penoloških trendova usled kulturološke i institucionalne nekompatibilnosti, rad ima za cilj i podizanje prepoznatljivosti savremenih karakteristika i modela rehabilitacije.
KONVENCIJA ZA ZAŠTITU LJUDSKIH PRAVA I OSNOVNIH SLOBODA U PRAKSI USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINE: NAJNOVIJA PRAKSA U KRIVIČNIM PREDMETIMA (II)
Miodrag N. Simović,
Vladimir M. Simović, Marina M. Simović
pp: 153-182
Prema Reformskoj agendi za Bosnu i Hercegovinu za peri od od 2015. do 2018. godine, postoji potreba da se osigura
nepovratno osnaživanje vladavine prava, koje mora biti izgrađeno na osnovama konkretnog napretka u borbi protiv organizovanog
kriminala, terorizma i korupcije. Sve operativne i institucionalne aktivnosti će imati za cilj da osiguraju građanima u cijeloj Bosni i
Hercegovini sigurnije okruženje bez korupcije. U isto vrijeme, vlasti na svim nivoima u BiH će povećati svoje zalaganje da se
povrati povjerenje građana u institucije odgovorne za vladavinu prava, razvojem kapaciteta, odgovornosti, profesionalizma i integriteta. U tome se posebna angažovanost očekuje od Ustavnog suda Bosne i Hercegovine kao originalne institucije bh. ustavnog
prava koji je u poziciji kreativnog procesa donošenja sudskih odluka i razvoja prava kroz preuzimanje evropskih standarda i u sudsku
praksu nacionalnih sudova u Bosni i Hercegovini. Ustav Bosne i Hercegovine utvrđuje direktnu primjenu Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, i to nezavisno od njene ratifikacije. U ovoj državi se ta konvencija doista citira i primjenjuje gotovo svakodnevno. Pored toga, u ovoj državi je dopuštena apelacija zbog povrede ove konvencije. Nesporna je činjenica da su u proteklim godinama, uprkos pojačanom sudijskom dijalogu, sukobi između Evropskog suda za ljudska prava i nekih država potpisnicama Konvencije postali brojniji i oštriji. To se odnosi, prije svega, na Ujedinjeno Kraljevstvo nakon presuda suda u Strasburu vezane za politička prava zatvorenika. Ujedinjeno kraljevstvo nije samo insistiralo na sazivanju konferencije u Brightonu, 19. i 20. aprila 2012. godine i preuzimanju načela supsidijarnosti u Konvenciju, već ide i dalje. I u Švajcarskoj je skepsa prema Konvenciji tako porasla da mnogi sudovi odbijaju provesti kontrolu srazmjernosti. Pitanje je u kojoj se mjeri to raspoloženje može odraziti na ustavne sudove i druge zemlje, te uticati na do sada pozitivne stavove prema Konvenciji.
Neko bi rekao da je apsurdno govoriti o vezi brojeva i prava. Autor ovog članka drugačije misli o tome i smatra da postoji čvrsta veza između brojeva i prava. Kada govorimo o stopama kriminaliteta, o tamnoj brojci kriminaliteta, o stopi korupcije, mi u stvari govorimo o vezi između brojeva i prava. Autor govori o unutrašnjoj logici prava. On ističe da je logički silogizam prava nešto što je deo matematike. Takođe, možemo govoriti o individualizaciji prava i odmeravanju kazne, kao nečemu što je deo matematike. Autor ovog teksta kaže da su u nekim oblastima prava brojevi posebno važni. Tu se može govoriti o individualizaciji prava, posebno o odmeravanju kazne. Autor ovog teksta kaže da su u nekim oblastima prava brojevi posebno važni. Tu imamo u vidu
naknadu štete, verovatnoću, rizik, nasledno pravo, DNK analize, itd. Jovan Ćirić posebnu pažnju posvećuje legitimitetu prava, –
koliko građana podržava neki zakon i neku sudsku odluku. Takođe bismo mogli govoriti o mogućim medijskim manipulacijama u vezi
sa legitimitetom. Vox populi nije vox dei, a to znači da oni koji su u većini, nisu uvek u pravu, a primer za to može biti Isus i naročito
Sokrat i porota koja ga je osudila je vrlo dobar primer manipulacije, Učestalost kršenja pravnih normi je numerički fenomen, a
to je nešto što je veoma važno za jedan pravni sistem. Sa druge strane, ako hoćemo da gradimo dobar pravni sistem, moramo investirati novac, – finansije u policiju i pravosuđe, a to je pitanje novca, pitanje brojeva. Sve u svemu, o mnogim aspektima, brojevi
su vrlo važni za pravo i posebno za funkcionisanje pravnog sistema.
REFORMA SISTEMA KAZNI U FUNKCIJI SUZBIJANJA KRIMINALITETA
Dragana Kolarić,
pp: 203-236
Reforma krivičnog materijalnog zakonodavstva uvek podrazumeva reviziju sistema krivičnih sankcija, u prvom redu sistema kazni. Potrebno je napraviti balans između potrebe suzbijanja kriminaliteta, promena koje nastaju u društvu i temeljnim novelama opšteg i posebnog dela koje su uslovljene novim, teškim oblicima kriminaliteta, iskustvima u primeni dosadašnjih rešenja i savremenim dostignućima u nauci krivičnog prava i njihovoj primeni u uporednom pravu. Stoga, u radu se analiziraju osnovne postavke Krivičnog zakonika Srbije koje se odnose na sistem kazni. U prvom delu rada, koji je ujedno posvećen i uvodnim napomenama, ukazuje se na dinamičnu fazu kroz koju prolazi krivično zakonodavstvo Srbije, što je svojstveno i drugim evropskim zemljama.
Dalje, pruža se pregled odgovarajućih odredbi Krivičnog zakonika Srbije koji je stupio na snagu 1. 1. 2006. Zbog sveobuhvatnog pristupa, analizom su obuhvaćena i rešenja koja su rezultat izmena i dopuna Krivičnog zakonika u 2009. i 2012. godini. Izmene i dopune koje su usledile 2013. i 2014. godine nisu bile od značaja za sistem kazni. Posebna pažnja posvećena je višedecenijskim pokušajima da se u naše krivično zakonodavstvo uvede kazna doživotnog zatvora. Imajući u vidu potrebu za argumentovanom i kritičkom analizom više puta predloženog rešenja o kazni doživotnog zatvora cilj nam je da procenimo glavne razloge koji se iznose u prilog ove kazne kao i one protiv. Razmatranjem novih odredbi uvedenih u cilju suzbijanja kriminaliteta, ali i zauzimanjem stava u pogledu određenih pravnih pitanja autor je dao predloge de lege ferenda.
OGLED O KRIVIČNOM PRAVU I VLADAVINI PRAVA NA PRIMERU NAČELA ZAKONITOSTI – RETROSPEKTIVA I PERSPEKTIVE
Ivana Simović-Hiber,
pp: 237-257
Autor pokušava da temu odnosa načela zakonitosti i legitimiteta krivičnog prava osvetli u savremenom kontekstu. Pod savremenim kontekstom podrazumeva se neoliberalni model društvenog uređenja. Uočavajući nekoliko nivoa i faktora koji utiču na eroziju
suštinskog poštovanja podnačela (lex praevia, scripta, stricta, certa) proveru ove konstatacije vrši na dva osnovna modela. Jedan
čine savremeni uticaji na načelo zakonitosti unutar pravnog sistema (unutrašnje i međunarodno krivično pravo), a drugi su vanpravnog karaktera (zloupotreba moći i neoliberalni model društvenog uređenja). Zaključuje se da su vanpravni uticaji neminovni, ali opasni za opstanak načela zakonitosti i legitimiteta krivičnog zakonodavstva, utičući kroz politiku akomodacije i formulu adaptacije na oblik i suštinu novog krivičnog prava (zakonodavstva). Suština problema je da instrumentarij liberalnog
krivičnog prava (zaštita vrednosti slobode, jednakosti i ljudskih prava) formalno nije dezavuisan, ali da je savremeni kontekst
sačinjen od suprotnih postliberalnih vrednosti. Stoga, novo krivično pravo mora pronaći nove instrumente efikasnog funkcionisanja u
(ili nasuprot) neoliberalnom duhu i društvenom modelu, ili će u suprotnom postati ritualna igra lišena vrednosne komponente (razlikovanje zla od dobra).
POGLED NA NOVI ZAKON O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONIKA O KRIVIČNOM POSTUPKU CRNE GORE
Drago Radulović,
pp: 259-272
Reforma krivičnoprocesnog zakonodavstva u Crnoj Gori koja je u zadnjoj deceniji intezivirana, nastavljena je donošenjem
Zakona o izmjenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku 2015. godine. Za razliku od prethodnih zakonodavnih intervencija
kojima se često prilazilo bez odgovarajućih priprema i na brzinu, ovog puta pisanju Zakona pristupilo se nakon neophodnih priprema
i što je najvažnije u velikoj mjeri uzeta su iskustva u primjeni Zakonika. Sve izmjene se mogu podijeliti u dvije grupe – one koje
su više pravnotehničke prirode i odnose se na otklanjanje određenih nejasnoća i protivrječnosti u Zakoniku i one koje predstavljaju
uvođenje novih zakonskih rješenja. Nakon što u uvodnom dijelu autor komentariše da li su nam potrebne tako česte izmjene u ovoj
grani zakonodavstva, u nastavku se osvrće na najznačajnija nova zakonska rješenja i daje ocjenu o njihovom značaju za ostvarivanje ciljeva krivičnog postupka.
ODUSTAJANJE OD NAČELA SOCIETAS DELINQUERE NON POTEST – OSVRT NA BOSNU I HERCEGOVINU
Hajrija Sijerčić-Čolić,
pp: 273-289
U ovom radu razmatraju se odstupanja od načela societas delinquere non potest u krivičnom zakonodavstvu Bosne i
Hercegovine. Izlaganja povezuju ranije pravne propise o odgovornosti pravnih osoba za kažnjiva ponašanja i zakonska rješenja
koja su danas na snazi i koja se odnose na odgovornost pravnih osoba za krivična djela. Naročita pažnja posvećena je karakterističnim rješenjima o odgovornosti pravnih osoba za krivična djela koja su sadržana u krivičnim zakonima, te odredbama
zakona o krivičnom postupku koje se odnose na postupak protiv pravnih osoba. U zaključnim razmatranjima se naglašava aktuelnost i složenost rasprave o odgovornosti pravnih osoba za krivična djela.
MATERIJALNO KRIVIČNO ZAKONODAVSTVO U POSTDEJTONSKOJ BOSNI I HERCEGOVINI (pitanje nadležnosti i primjena)
Miloš Babić,
pp: 291-310
U radu se raspravlja pitanje krivičnopravnog sistema u postdejtonskoj Bosni i Hercegovini, s posebnim naglaskom na anomalije
koje u njemu postoje, kako na normativnom nivou, tako i u njegovoj praktičnoj primjeni. Raspravljajući pitanje nadležnosti u prvom
dijelu rada, autor na osnovu analize odredaba Ustava BiH (čl. III st. 1, 2. i 3) zaključuje da zakonodavne komepetencije u regulativi ove grane prava izvorno spadaju u nadležnost Entiteta. Upravo je takvo ustavno rješenje bilo osnov za Entitete da svoje materijalno krivično zakonodavstvo urede donošenjem svojih krivičnih zakona neposredno nakon prihvatanja tzv. Dejtonskog mirovnog ugovora (Federacija 1998, a Republika Srpska 2000. godine). Ovaj koncept uređenja krivičnog zakonodavstva se mijenja reformom iz 2003. godine, kada se usvaja (bolje reći nameće od strane visokog predstavnika) i Krivični zakon BiH. Time je prihvaćena koncepcija tzv. paralelno-podijeljene nadležnosti sa četiri krivična zakona: dva krivična zakona Entiteta, Brčko Distrikta i Krivični zakon BiH. Međutim, i takav koncept se u potpunosti mijenja Zakonom o Sudu BiH, jer je tim zakonom predvi|ena mogućnost preuzimanja nadležnosti od strane Suda BiH za sva krivična djela iz entitetskog krivičnog zakonodavstva. Autor je mišljenja da se navedenim organizacionim zakonom ne može mijenjati nadležnost koja je uspostavljena krivičnim zakonima, te da je odredba kojom je to učinjeno istovremeno i neustavna jer se njome derogira entitetsko krivično zakonodavstvo i krivičnopravni subjektivitet Entiteta koji je utemeljen na Ustavu BiH. U drugom dijelu rada se raspravlja o neprihvatljivim rješenjima u Krivičnom zakonu BiH i neprihvatljivom načinu njegove primjene u odnosu na najteža krivična djela protiv međunarodnog prava i njihove učinioce. Autor posebno ukazuje na zločin protiv čovječnosti koji Sud BiH pogrešno primjenjuje, pozivajući se na odredbu iz člana 7. stava 2. EKLJP i član 4a KZ BiH. Pri tome se ukazuje na ozbiljnu diskriminaciju na normativnom nivou (čl.180. KZ BiH), kao i diskriminaciju koja se ogleda kroz postojanje dva različita krivičnopravna režima u primjeni krivičnog zakonodavstva na ova krivična djela, u zavisnosti od toga na kojem nivou se sudi: da li na entitetskom ili od strane Suda BiH.
ZNAČAJ ODREĐENOSTI DELA IZVRŠIOCA ZA POSTOJANJE PODSTREKAVANJA I JAVNO POZIVANJE NA VRŠENJE KRIVIČNOG DELA
Igor Vuković,
pp: 311-326
Pored podstrekavanja kao oblika saučesništva, srpsko krivično pravo nekada podstrekavanje definiše i kao samostalno
krivično delo. Podstrekavanje kao oblik saučesništva može postojati samo ukoliko se odluka da se učini krivično delo stvara kod
određenog lica, ili kod pripadnika određene grupe lica. Ako su potencijalni izvršioci dela potpuno neodređeni, kao u slučaju javnog pozivanja na vršenje nekog zločina putem medija, podstrekavanje kao oblik saučesništva ne može postojati, ali zato u uporednim evropskim zakonodavstvima postoje posebna krivična dela koja pokrivaju ove situacije. Za razliku od ovih zakonodavstava, u srpskom krivičnom pravu takvo krivično delo ne postoji. Autor razmatra ovu pravnu prazninu i predlaže uvođenje nove inkriminacije.
SKRAĆENI I OPŠTI KRIVIČNI POSTUPAK I NJIHOVE TRANSFORMACIJE
Snežana Brkić,
pp: 327-357
U fokusu ovog rada nalaze se razmatranja o mogućnostima transformacije skraćenog postupka u opšti krivični postupak i obrnuto. Zakonik o krivičnom postupku ne izjašnjava se eksplicitno o takvim transformacijama, ali iz nekih njegovih odredaba proizlazi
takva mogućnost, kao i intencija da to bude što jednostavnije. Do transformacije skraćenog postupka u opšti krivični postupak može
da dođe pre podizanja optužnog predloga, posle započinjanja glavnog pretresa, kao i posle završetka glavnog pretresa. Posebna
pažnja posvećena je takvoj transformaciji postupka posle započinjanja glavnog pretresa. Nakon osvrta na zakonske odredbe
iz kojih proizlazi takva mogućnost, ukazano je na neke stvarne ili prividne prepreke, koje stoje na tom putu: naziv i obavezna
sadržina optužnog akta, oblik sudske kontrole optužnog akta i stvarna nadležnost suda. Autor iznosi sopstveno viđenje tih problema i predlaže načine njihovog rešavanja. Dileme postoje i u pravcu promene opšteg krivičnog postupka u režim skraćenog postupka. To
pitanje se može problematizovati u četiri slučaja: 1) razmimoilaženje tužilaštva i suda u pogledu pravne kvalifikacije dela; 2) obustava postupka za delo koje povlači opšti postupak u spojenim predmetima; 3) izmena činjeničnog opisa dela u toku
glavnog pretresa i 4) promene procesnog zakonodavstva.
POJAM, PRAVNA PRIRODA I PRIMJENA USTANOVE GRAVAMENA U KAZNENOM POSTUPKU
Tadija Bubalović,
pp: 359-386
Gravamen je nepisana procesnopravna ustanova pod kojom se razumije, nepravilnom ili nezakonitom sudskom odlukom bitno
pogoršan pravni položaj onoga tko podnosi pravni lijek. S tim u vezi osnovna je postavka da pravni lijek protiv takve odluke može podnijeti samo onaj na čijoj se strani utvrdi postojanje gravamena, a on će postojati ako je sudskom odlukom došlo do neposredne povrede, odnosno štetne pogođenosti u pravima ili pravno zaštićenim interesima ovlaštenika prava na pravni lijek. Posebna je dilema mora li se uvijek tražiti gravamen za pravni lijek tužitelja. Ako se pravni lijek podnosi u korist okrivljenika, traži se postojanje gravamena kod okrivljenika. Ako se podnosi na njegovu štetu, nije nužno postojanje gravamena jer se tužitelj može žaliti uvijek kada postoji odluka koja ne odgovara pravnoj normi. Podnošenje pravnih lijekova privatnog tužitelja povezano je sa zaštitom samo njegovih interesa.
DETE – ŽRTVA SEKSUALNOG NASILJA U ŠVEDSKOM I NEMAČKOM PRAVU
Dragan Jovašević,
pp: 387-396
Među najopasnije oblike i vidove ispoljavanja nasilničkog kriminaliteta svakako spadaju nasilni akti upravljeni protiv polnog
integriteta drugih lica. To su seksualni delikti među kojima se po svom značaju, prirodi, karakteristikama i posledicama izdvajaju
krivična dela polnog nasilja za koja su u svim savremenim krivičnim zakonodavstvima zaprećene teške kazne. Sva savremena
krivična zakonodavstva razlikuju više oblika i vidova polnog nasilja zavisno od kriterijuma za deobu. Među njima se, posebno, ističu
dela polnog nasilja nad decom. Standardi krivičnopravne zaštite dece koji su postavljeni u Konvenciji o zaštiti dece od seksualnog
zlostavljanja i seksualnog iskorišćavanja su njenim ratifikovanjem postali deo nacionalnog pravnog poretka. Upravo o pojmu, karakteristikama i elementima krivičnih dela polnog nasilja kod kojih se svojstvo deteta javlja kao elemenat njihovog bića u švedskom pravu sa teorijskog i praktičnog aspekta govori ovaj rad.
Rad ima za cilj skretanje pažnje na maloletne učinioce prekršaja sa elementima nasilja, imajući u vidu da je ova tema (i uopšte tema prekršaja koje čine maloletnici) neopravdano zapostavljena, uvek u senci problema maloletničkog kriminaliteta, iako prekršajna aktivnost
ove kategorije delinkvenata predstavlja često uvod u kriminalnu. Ukazano je na zastupljenost i opasnost prekršaja sa elementima nasilja koje vrše maloletnici, na faktore koji tome doprinose i načine reagovanja, dati su osvrti na aktuelne normativne okvire, praksu u postupanju i
moguće pravce promena – iz perspektive sudija za prekršaje.
Prikazi
Događaji
Ostalo
ŽIVOT I RAD DOAJENA KRIVIČNOPRAVNE NAUKE SRBIJE Prof. dr Miroslava Đ. ĐORĐEVIĆA (NEKOLIKO REČI JER SVE JE NEMOGUĆE NAPISATI)
Stanko Bejatović,
pp: 13-16
