„TVRDO JEZGRO LjUDSKIH PRAVA“ U PRAKSI USTAVNOG SUDA SRBIJE I EVROPSKOG SUDA ZA LJUDSKA PRAVA U STRAZBURU – Ustavnosudska zaštita u krivičnoj stvari
Dragana Kolarić,
pp: 9-57
U ovom radu ćemo se osvrnuti na ustavnosudsku zaštitu onih prava koja spadaju u tzv. „tvrdo jezgro“ ljudskih prava. Naravno, izložićemo i praksu ESLjP o istoj materiji što će nam dati mogućnosti za određene zaključke. Sagledano u svetlu člana 15. stav 2. EKLjP „tvrdo jezgro“ obuhvata: pravo na život (član 2 EKLjP), zabranu mučenja (član 3 EKLjP), zabranu ropstva i prinudnog rada (član 4 EKLjP), kažnjavanje samo na osnovu zakona (član 7 EKLjP) i pravo da se ne bude dvaput suđen ili kažnjen u istoj stvari (član 4 Protokola 7). Ovom prilikom autor se bavi zaštitom prava na život, zabranom mučenja, kažnjavanjem samo na osnovu zakona i postulatom ne bis in idem. Imajući u vidu da pre ustavnosudske zaštite osnovnih ljudskih prava i sloboda u krivičnoj stvari dolazi zaštita koju pružaju redovni sudovi kroz primenu sistemskih zakona, u meri u kojoj je to neophodno za ovaj rad, autor se osvrće i na pojedine odredbe ovih zakona. Osnovna svrha krivičnog prava je zaštita društva od kriminaliteta ali istovremeno ono svojom svrhom ne sme da ugrozi dostignute standarde ljudskih prava. Da li neke negativne kriminalnopolitičke tendencije, kao što su pojačana represija i krivičnopravni ekspanzionizam, kojima se nastoji da se postigne osnovna svrha ustvari ugrožavaju ljudska prava. Na kraju, autor
zaključuje da kriterijumi koje postavlja Evropski sud za ljudska prava u velikoj meri proširuju materijalne i procesne garancije i jemstva ne samo u Srbiji, već i u najvećem delu Evrope.
KRIVIČNO DJELO SILOVANJA U STATUTIMA SREDNJEVJEKOVNOG SKADRA I KOTORA
Nevenka Bogojević-Gluščević,
pp: 59-80
Autor u radu vrši normativnu analizu odredbi srednjevjekovnog skadarskog i kotorskog statuta koje se odnose na silovanje. U tom cilju objašnjava i socijalni milje u kojima su donijete ove odredbe uzimajući u obzir prilike i život u Skadru i Kotoru koji su u vrijeme donošenja Statuta bili u sklopu srpske srednjevjekovne države kao autonomni gradovi na vrhuncu svog razvoja. Primjenu pravila statuta u praksi obradila je analizirajući arhivsku građu iz tog perioda. Radi objašnjavanja prioritetnih, potom posrednih i neposrednih pravnih uticaja i međuuticaja na statutarne norme o ovom krivičnom djelu vrši komparacije regulative o silovanju iz Skadarskog i Kotorskog statuta sa vizantijskom Eklogom i Dušanovim Zakonikom i analognim statutarnim pravilima iz
drugih gradova duž jadranske obale.
POLOŽAJ BRANIOCA PREMA ZAKONU O PREKRŠAJIMA REPUBLIKE SRBIJE
Emir Ćorović,
pp: 81-103
U radu se razmatra pravni položaj branioca prema Zakonu o prekršajima Republike Srbije. Imajući u vidu značaj prekršajnog postupka, njegovu veliku sličnost sa krivičnim postupkom, te značaj prava na odbranu koje u sebi uključuje i pravo na branioca, stiče se utisak da institutu branioca u prekršajnom pravu, kao posebnom procesnom subjektu, u teoriji nije posvećeno dovoljno pažnje. Autor u ovom radu razmatra pojam i obeležja branioca u prekršajnom postupku, njegova prava i dužnosti, kao i način prestanka statusa branioca. Na kraju, u zaključku, autor daje i izvesne predloge de lege ferenda, s ciljem unapređenja postojeće legislative.
PREVENCIJA ZLOČINA MRŽNJE
Darko Dimovski,
Ivan Milić
pp: 103-115
Autori su, polazeći od toga da zločin mržnje postoji kroz celu ljudsku istoriju, istakli njenu veliku društvenu opasnost. Brojne kriminološke studije su pokazale da obim zločina mržnje ne opada sa promenom društveno-ekonomskog uređenja, već je naprotiv rezistentan. Velika tamna brojka onemogućava saznavanje tačnih podataka o stvarnom obimu ovog oblika kriminaliteta nasilja. Iako će visoka stopa tamne brojke postojati i u budućnosti, neophodno je raditi na prevenciji zločina mržnje, jer samo tako se može garantovati bezbednost svim članovima zajednice bez obzira na njihovo poreklo, religijsko uverenje, seksualno opredeljenje, pol itd. Stoga će autori obrazložiti čitav niz preventivnih mera sa navođenjem primera dobre prakse iz država širom sveta. Na taj način autori će pokušati da približi mere prevencije stručnjacima za kriminalnu politiku kako bi se određene mere primenile i u Republici Srbiji.
KLJUČNI PRAVNI ASPEKTI LOBIRANJA I NJEGOV ODNOS SA KORUPCIJOM – U SUSRET ZAKONU O LOBIRANJU
Aleksandar Stevanović,
pp: 117-136
Pored značajnih pravnih instrumenata međunarodnih organizacija, sve većeg broja zagovornika lobiranja u akademskim i poslovnim
krugovima, ono se još uvek smatra „sivom zonom“ ostvarivanja uticaja na zakonodavni i uopšte proces kreiranja javnih politika. Lobiranje dugo, sa izuzetkom SAD nije bilo predmet pravnog normiranja što je uticalo na formiranje predrasuda i stavljanja negativnog predznaka kada je lobiranje u pitanju. Istina je da korupcija i lobiranje imaju nekoliko zajedničkih imenitelja, a oni se svode na postojanje sukoba interesa u središtu oba pojma. Zakonsko regulisanje lobiranja može uticati na njegovu distinkciju od korupcije ali je neophodno da se to učini na sistematičan, jasan i adekvatan način, budući da bi u suprotnom došlo do svojevrsnog „legalizovanja korupcije“ što je daleko nepovoljnija okolnost, nego da sporan propis uopšte i nije donet. Svaki pokušaj regulisanja lobiranja trebalo bi da ponudi jasnu definiciju pojma, da na izričit način utvrdi ko i pod kakvim uslovima može obavljati lobističku
delatnost, a ko se treba smatrati lobiranim licem i konačno da obezbedi mehanizme za transparentnost lobiranja, kao i za utvrđivanje odgovornosti za povrede pravila o lobiranju. Konačno, nastanak i razvoj lobističke delatnosti vezuje se za sve veću ekspanziju interesnih grupa koje ne mogu ostvariti svoja građanska i politička prava u skladu sa tradicionalnim mehanizmima participativne demokratije. Otuda se lobiranje, prema pojedinim mišljenjima, smatra integralnim elementom demokratskog poretka, a naročito alternativom ili dopunom instrumentarijuma participativne demokratije.
PREKRŠAJNI SUDOVI I EFIKASNOST SUDSKE ZAŠTITE
Milan Marinović,
pp: 137-145
Uvođenje prekršajnih sudova u sudski sistem Srbije je u velikoj meri doprinelo poboljšanju efikasnosti sudske zaštite pre svega stoga što se radi o brzim, efikasnim i ekonomičnim sudovima koji su u stanju da za relativno kratko vreme pokrenu prekršajni postupak, sprovedu dokazni postupak i donesu odgovarajuću odluku. Efikasnosti prekršajnih sudova svakako je doprinela dosledna primena nekih novih zakonskih rešenja koja su upravo i propisana sa ciljem veće efektivnosti rada sudova. Među njima se posebno ističu: proširena mogućnost skraćenog odnosno hitnog postupka, sve šira primena sporazuma o priznanju prekršaja, uvođenje i primena opšte naredbe za dovođenje, uvođenje novog načina dostavljanja sudskih pismena i uvođenje i primena prekršajnog naloga. Sa druge strane, međutim, još uvek egzistiraju određeni problemi koji utiču na smanjenje efikasnosti sudske zaštite od strane prekršajnih sudova. Najizraženiji među njima su: prekratki rokovi zastarelosti za pokretanje i vođenje prekršajnog postupka i za izvršenje kazne, nedostupnost okrivljenih sudu i veliki broj postupaka u prekidu, nesrazmerno visoki advokatski troškovi u prekršajnom postupku, odsustvo pasivnog načina izvršenja novčanih kazni i odsustvo specijalizacije sudija u prekršajnim sudovima.
Ali, bez obzira na navedene probleme, opšta ocena uticaja postojanja i rada prekršajnih sudova, kao specijalizovanih sudova posebne nadležnosti, mora biti pozitivna i sa priličnom sigurnošću se može reći da prekršajni sudovi, uprkos svim
postojećim nedostacima u radu, posebno zbog sveobuhvatnosti njihove nadležnosti i uticaja koji njihovo postupanje ima na svakodnevni život građana, predstavljaju sudove koji u najvećoj meri omogućavaju efikasnost sudske zaštite u Srbiji.
KRAĐA IZ ZATVORENIH PROSTORA – KRIMINALISTIČKI ASPEKT
Predrag Popović,
pp: 147-158
U ovom radu se govori o krivičnom djelu krađe iz zatvorenih prostora, koja je izvršena obijanjem i provaljivanjem. Ovo krivično djelo
se pored svoje specifičnosti odlikuje stalnom zastupljenošću u društvu. Dakle, krađa iz zatvorenih prostora pogađa sve slojeve društva te iz tog razloga privlači veliku pažnju javnosti. Kao jedan od oblika teške krađe, veliku pažnju privlači način njenog izvršenja, utvrđivanje same razlike i kriterijuma razgraničenja između obijanja i provaljivanja, kao i otkrivanje izvršioca i prikupljanje dokaza. Naime, cilj ovog rada ogleda se u prikazivanju navedenih karakteristika pomenutog krivičnog djela sa kriminalističkog aspekta.
Prikazi
ORGANIZACIJA PRAVOSUĐA U REPUBLICI SRBIJI – REFORMSKI OKVIR I EU STANDARDI
Nikola Vujičić,
pp: 159-162
