Rad nije pisan s namjerom iscrpnog prikaza privrednog kriminaliteta i provođenja krivičnog postupka za privredna krivična djela. Rad je pripremljen s namjerom da ukaže na neke specifičnosti privrednog kriminaliteta, njegovog otkrivanja i dokazivanja. U uvodu se iznose kraća objašnjenja o pojmu i obilježjima privrednog kriminaliteta. Pojavni oblici privrednog kriminaliteta su raznovrsni u praksi, što pokazuje dio izlaganja o tome šta se u nacionalnom pravu svrstava u privredna krivična djela. U radu su obrađena neka pitanja uspješnosti krivičnog postupka I neki strateški aspekti provođenja istrage za krivična djela privrednog kriminaliteta koji su posljedica specifičnosti i heterogenosti tih krivičnih djela. Predstavljeni su i određeni statistički podaci. ^esto se radovi o privrednom kriminalitetu zaključuju konstatacijama o njegovoj nedovoljnoj istraženosti, štetnim posljedicama koje ostavlja za sobom, neusaglašenim stavovima oko određivanja njegovog pojma ili njegovih pojavnih oblika, pa se i u ovom radu osvrćemo na ta pitanja.
KONCEPT ISTRAGE I REFORMISANI KRIVIČNI POSTUPAK MAKEDONIJE
Dr Nikola Matovski,
pp: 35-50
Reforma krivičnog postupka je u regionu otvorila Pandorinu kutiju odakle su proizašla nekoliko teoretskih pitanja u vezi karaktera nove tužilačke istrage. Države su se podelile u dve grupe. Jedni su uglavnom zadržali unilateralni karakter i formalnost istrage, te su se istražne radnje transformisale u t.z. dokazne radnje. Drugi su deformalizirali istragu. Proizilazi da je kjučno pitanje ustvari – dokazna vrednost rezultata istrage na suđenju. Odgovori na ova pitanja su ključni za položaj i prava okrivljenog u postupku. Trenutno postoji velika razlika u shvatanju u čemu se sastoji „jednakost oružja“ stranaka u postupku, pri čemu se bitno različito tumači judikatura Evropskog suda za ljudska prava. Autori brane tezu da je učešće odbrane u formalne dokazne radnje javnog tižilaštva ustvari štetno za odbranu jer legitimiše procesnu nadmoć državnih organa progona. Efikasnost kaznenog postupka biće postignuta samo ako se efikasnost istrage organa progona pravično uravnoteži sa pravima odbrane.
SLOVENAČKO KRIVIČNO PROCESNO ZAKONODAVSTVO I KONCEPT ISTRAGE
Prof. dr Katja Šugman Stubbs,
pp: 51-64
U radu je prikazan koncept istrage u slovenačkom krivičnom procesnom zakonodavstvu tokom poslednje dve decenije i izvršena analiza nedostataka i prednosti istrage kao posebne faze postupka. Sadržinski posmatrano predmetna problematika je obrađena kroz uvodne napomene i četiri grupe pitanja. Prva grupa pitanja posvećena je prikazu koncepta istrage i njenim karakteristikama u pozitivnom slovenačkom krivičnom procesnom zakonodavstvu (ZKP). Druga grupa pitanja posvećena je analizi promene procesnog položaja istražnog sudije kao jednog od važnijih obeležja dosadašnjeg procesa reforme slovenačkog ZKP. Nakon ovog sledi analiza instituta koji obzirom na svoj karakter sve više isključuju istragu kao posebnu fazi postupka. Reč je o pojednostavljenim formama postupanja u krivičnim stvarima čija je faktička realizacija neovisna od istrage kao faze krivičnog postupka. Slučaj sa neposrednom optužnicom i mehanizmom sporazumnog rešavanja predmeta (sporazum o priznanju krivice i ročište o izjašnjavanju o krivici). Na kraju, kao četvrta grupa pitanja su pitanja razloga za i protiv ukidanja istrage kao posebne faze postupka.
ON THE DEATH PENALTY IN RUSSIA
Alexey P. Lyubimov,
pp: 65-70
The article is dedicated to the moratorium on death penalty in Russia, as well as to the legal position of the Russian state bodies on that issue. On 19 November 2009 the Constitutional Court of Russia declared that after January 1, 2010 to impose the death penalty in Russia is impossible. Question of the death penalty in Russia for almost fifteen years, and started legal history for Russia 16 May 1996, when President Boris Yeltsin issued a decree “Phasing out of the death penalty in connection with Russia’s entry to the Council of Europe”, in which in accordance with the recommendations of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe and subject to the provisions of Article 20 of the Constitution of the Russian Federation of the temporary nature of the death penalty as an exceptional punishment for especially grave crimes against life, charged with the RF Government.
OPRAVDANOST KRIVIČNOPRAVNE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE
Ivana Bodrožić,
pp: 71-92
U radu se razmatra značaj životne sredine u savremenom društvu, njeno ugrožavanje i načini reagovanja, prvenstveno krivičnopravni aspekt. Nakon uočavanja potrebe reagovanja krivičnopravnim mehanizmima u oblasti zaštite prava životne sredine, kao potrebna se nameće analiza načina i sadržine te zaštite u nacionalnom krivičnom zakonodavstvu i njena usklađenost sa propisima donetim na međunarodnom nivou. U radu je zauzet stav da je krivičnopravna zaštita životne sredine opravdana, da je unapređena, u odnosu na ranija zakonska rešenja, ali je ukazano da potrebu daljeg unapređenja te zaštite zarad usklađivanja sa postojećim propisima U EU, u okviru procesa pridruživanja i sticanja statusa kandidata za članstvo u EU Republike Srbije.
ZABRANA „DVOSTRUKE UGROŽENOSTI“ I PROBLEM RAZGRANIČENJA KAZNENE ODGOVORNOSTI
Mr Nenad Stanković,
pp: 93-120
Poslednjih godina praksa Evropskog suda za ljudska prava je izvršila veliki uticaj na sudsku praksu u Republici Srbiji, koja je kao članica Saveta Evrope u obavezi da poštuje Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Otuda su i njeni organi dužni da poštuju odluke Evropskog suda za ljudska prava. U praksi Evropskog suda za ljudska prava se posebno izdvojilo načelo zabrane dvostruke ugroženosti (kažnjivosti), čija je suština da isto lice ne može biti dvaput kažnjeno od strane dva organa iste države za isto delo (događaj). Navedeno načelo je proisteklo iz odredbe člana 4. Protokola br. 7 uz EKLJP, kao pravo da se ne bude osuđen ili kažnjen dvaput u istoj stvari. Prema navedenoj odredbi „nikome se ne može ponovo suditi, niti se može ponovo kazniti u krivičnom postupku u nadležnosti iste države za delo zbog koga je već bio pravnosnažno oslobođen ili osuđen u skladu sa zakonom i krivičnim postupkom te države“. Međutim, do praktičnih problema je došlo u tumačenju odredbe konvencije od strane Evropskog suda za ljudska prava i unutrašnjeg kaznenog prava Republike Srbije, jer Evropski sud za ljudska prava ne pravi razliku između tri vrste kaznenih delikata (kažnjivih dela) – krivičnih dela, prekršaja i privrednih prestupa. Problem nastaje kada jedan konkretan životni događaj istovremeno obuhvata obeležja više kažnjivih dela. U tom slučaju, moguće je da se protiv istog lica paralelno vodi više (kaznenih) postupaka, što dovodi do povrede principa zabrane dvostruke ugroženosti. Takvim postupanjem organa iste države može doći i do kršenja osnovnih ljudskih prava. U radu se kritički razmatraju pojedina materijalno pravna I proceduralna zakonodavna rešenja u pravnom sistemu Srbije, međusobni odnos tri vrste kaznenih dela (krivičnih dela, prekršaja i privrednih prestupa), uticaj prakse Evropskog suda za ljudska prava na praksu sudova Republike Srbije, kao i neke moguće izmene de lege ferenda, a sve u cilju boljeg i pravičnijeg suđenja.
OBRAZOVANJE I PROFESIONALNO OSPOSOBLJAVANJE OSUĐENIH LICA KAO VAŽAN FAKTOR REDUKCIJE RECIDIVIZMA
Mr Ljeposava Ilijić,
pp: 121-131
Kriza zatvora kao i oštre kritike programa i procesa resocijalizacije proteklih dvadesetak godina čine se sasvim opravdanim, imajući u vidu odsustvo pozitivnih rezultata izvršenja zatvorske kazne, koji se najbolje ogledaju kroz visoku stopu recidivizma i povećanje broja zatvorenih širom sveta. Obrazovanje, kao i profesionalno osposobljavanje osuđenih predstavlja vrlo važnu kariku u lancu uspešno sprovedenog tretmana, koji značajno doprinosi adekvatnoj socijalnoj reintegraciji bivših osuđenika. Brojne svetske studije pružaju obilje rezultata koji ukazuju da je upravo učestvovanje u obrazovnim aktivnostima, kao i profesionalna obuka prilagođena potrebama pojedinca i zajednice, snažan faktor koji smanjuje stopu recidivizma. Nažalost, opšta kriza društva koja se odrazila i na funkcionisanje zatvora, uticala su i na to da je proces obrazovanja i profesionalnog osposobljavanja u našim zatvorskim sredinama, potpuno zanemaren. Ovaj rad fokusiran je na analizu značaja obrazovnog i radnog procesa osuđenih lica, ali i pozitivnim efektima na uspešnost tretmana koji ovi procesi, mogu da postignu.
MARGINALIJE O PRETHODNOM KRIVIČNOM POSTUPKU
Strahinja Davidov,
pp: 133-148
U ovom radu razmatraju se neke od karakterističnih crta različitih oblika prethodnog krivičnog postupka. Pošto je oslikao glavna obeležja sudske istrage (koja je dugo vremena davala odlučujući pečat kontinentalnoevropskom krivičnom postupku) i paralelne stranačke istrage potekle iz anglo-američke procesne kulture, ali i probleme koji ih opterećuju, autor je centralni deo rada posvetio javnotužilačkom modelu istrage, kao konceptu koji se na evropskokontinentalnom pravnom području trenutno najčešće protežira. Primedbe ovakvom ustrojstvu istrage su suštinskog karaktera i proističu iz asimetrične strukture prethodnog postupka nastale davanjem istražnog monopola jednoj stranci (javnom tužiocu) i marginalizovanjem protivstranke (okrivljenog). Autor širi skepsu prema dualističkoj tužiočevoj prirodi od koga se u ovom konceptu zahteva da prevaziđe osnovnu funkciju zastupnika interesa krivičnog progona (i porive koje je prate) i transformiše se u neku vrstu parastranke koja tokom prethodnog istraživanja jednako brine i o interesima okrivljenog. Po njemu, ove probleme nemoguće je do kraja anulirati, iako se to pokušava izmeštanjem istrage iz sudskog postupka (u užem smislu) i davanjem novih ciljeva i svrhe. Dalja razmatranja razlikuju dve procesne situacije: jednu, kada se na tužilačku istragu nadovezuje tradicionalna glavna rasprava mešovitog tipa i drugu, kada njenu nadgradnju predstavlja adverzijalno uređena glavna rasprava. Rad se zaključuje uverenjem da tužilačkom istragom prethodni postupak ne samo da nije dobio idealno obličje, nego čak ni trajnije, i da je ovaj model samo prolazna faza u turbulentnim promenama izazvanim dezintegracijom sudskog obrasca istrage.
