VIKTIMIZACIJA MLADIH NA DRUŠTVENIM MREŽAMA – REZULTATI ISTRAŽIVANJA STUDENATA BEOGRADSKOG UNIVERZITETA
prof. dr Milana Ljubičić,
prof. dr Đorđe Ignjatović
pp: 9-26
Zahvaljujući razvoju informacionih tehnologija, Internet komunikacija je postala neizostavni dio naše svakodnevice. Posebnu popularnost danas uživaju društvene mreže. One su medijum društvenih interakcija posebno omiljen među mladima. Ipak, postoje i mračne strane ovog prostora društvenosti. Viktimizacija je jedna od njih. O prevalenci i riziko faktorima možemo se obavestiti iz studija stranih autora, dok se domaći istraživači relativno retko bave ovom problematikom. Stoga je primarni cilj našeg istraživanja bio da ukažemo na neke fenomenološke karakteristike viktimizacije na društvenim mrežama. U studiji je učestvovalo 137 studenata Beogradskog Univerziteta. Nalazi su pokazali da je većina njih imala iskustvo viktimizacije, kao i da je jedan broj bio nasilan prema drugima na društvenim mrežama.
ŠEST MODALITETA UTICAJA MEĐUNARODNOG PRAVA NA KRIVIČNOPRAVNU ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE
Aleksandar Todorović,
pp: 27-44
Predmet analize u radu su pitanja koja se tiču mogućih modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine, i to bez obzira na činjenicu da li se ta zaštita pruža na međunarodnom ili pak na nacionalnom nivou. Stručno-kritička analiza literature prikupljene za obradu pitanja koja čine sadržinu rada pokazuje šest modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine. To su: Potpuni međunarodnopravni modalitet, Opšti hibridni modalitet, Konkretizovani hibridni modalitet, Modalitet posredne intervencije u nacionalni pravni poredak, Modalitet upućivanja na međunarodno pravo i Modalitet nadnacionalnog uticaja. Svaki od šest prednje mogućih modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine kao univerzalne ljudske vrednosti prikazan je u radu kroz analizu bitnih karakteristika svakog modaliteta ponaosob i posebnog isticanja onih njihovih specifičnosti koje su bile osnov postavljene klasifikacije modaliteta. Inače, istraživanje sprovedeno za potrebe rada zasnovano je na tri metoda (normativnom, komparativno-pravnom i istorijsko-pravnom), pri čemu je za osnov komparacije (tamo gde je to bilo prikladno) uzet pravni poredak Republike Srbije (pre svega njeno krivično zakonodavstvo).
Na kraju rada autor, između ostalog, ukazuje i na neophodnost proširenijeg istraživanja predmetne problematike. Ključni razlog neophodnosti ovakvog pristupa ovoj problematici leži, po stavu autora, u činjenici nesrazmere njene teoretske obrade i stepena njenog značaja za željeni stepen zaštite životne sredine krivičnopravnim normama kao ultima ratio sredstvom. Posmatrano u ovom kontekstu, autor, između ostalog, ukazuje na mogućnost proširenja istraživanja u vezi sa situacijama u kojima međunarodno pravo utiče na inkriminaciju čiji je neposredni predmet zaštite neka druga vrednost, a ne životna sredina, ali se krivičnom zaštitom te vrednosti posredno štiti i životna sredina. Ovaj tip uticaja, autor preliminarno označava kao „incidentni“ modalitet uticaja. Ili isti slučaj, po stavu autora, je i sa procesnim aspektom krivične zaštite životne sredine, poput međunarodne saradnje u otkrivanju i gonjenju učinilaca ili pitanja regulisanja nadležnosti kod krivičnih dela gde zagađenje ima prekogranični efekt ili je učinjeno van državne teritorije (npr. na otvorenom moru).
PRAVNI OKVIR ZAŠTITE OD VISOKOTEHNOLOŠKOG KRIMINALA U BOSNI I HERCEGOVINI – analiza strateških ciljeva i mogućnost usklađivanja sa evropskom strategijom sajber bezbednosti
Petar Đukić,
pp: 45-67
Tema ovog rada jeste pravni okvir zaštite od visokotehnološkog kriminala u Bosni i Hercegovini, uz analizu strateških ciljeva i mogućnosti usklađivanja sa Strategijom sajber bezbednosti EU za digitalnu deceniju, koja je usvojena pretprošle godine. U radu je dato pojmovno određenje visokotehnološkog kriminala i sajber bezbednosti, kao i njihove osnovne karakteristike. Zatim je, u kratkim crtama, analiziran pravni okvir zaštite od visokotehnološkog kriminala u BiH. Kada je u pitanju Strategija sajber bezbednosti EU za digitalnu deceniju, u nastavku rada su interpretirani njeni najznačajniji delovi, posebno oni koji bi mogli imati aplikativni značaj za Bosnu i Hercegovinu. Na osnovu navedenog, u zaključnim razmatranjima su date odgovarajuće preporuke za unapređenje pravnog i strateškog okvira sajber bezbednosti u BiH.
OSNOVNA OBILJEŽJA KRIVIČNOG POSTUPKA PROTIV PRAVNIH LICA U BOSNI I HERCEGOVINI
Faruk H. Avdić,
pp: 69-90
Predmet ovog rada je analiza odredaba krivičnoprocesnog zakonodavstva Bosne i Hercegovine posvećenih uređivanju krivičnog postupka protiv pravnog lica. Predmetni rad ima dva cilja. Prvi cilj je rasvijetliti pravni položaj pravnog lica u krivičnom postupku u slučaju kada se ovaj subjekt nađe u ulozi lica protiv kojeg se vodi krivični postupak. U tom smislu, ova analiza je uzela u obzir jedinstvenost krivičnog postupka protiv fizičkog i pravnog lica, nadležnost u pogledu pravnog lica, prava i dužnosti zastupnika pravnih lica, pitanja dostavljanja i troškova zastupnika, kao i pravo pravnog lica na branioca i prinudne mjere koje se primjenjuju prema pravnim licima. S tim u vezi, s obzirom na njegov značaj za ostvarivanje odbrane pravnog lica, posebna pažnja posvećena je ulozi zastupnika pravnog lica. Drugi cilj sastoji se u sagledavanju nedostataka uređivanja procesnog položaja pravnog lica koje je podvrgnuto krivičnom postupku. U radu je korištena normativna i formalna dogmatska metoda u analizi pojedinosti njegovog predmeta. U radu je zaključeno da zakonsko uređenje krivičnog postupka protiv pravnog lica u Bosni i Hercegovini nije na zadovoljavajućem nivou budući da mnoga pitanja od posebnog značaja nisu uključena u važeće zakone o krivičnom postupku.
SPORNA PITANJA U PRIMENI PROCESNE I ZAŠTITNE MERE ZABRANA PRISTUPA OŠTEĆENOM, OBJEKTU ILI MESTU IZVRŠENJA PREKRŠAJA
Dr Mladen Jeličić,
pp: 91-108
Autor se u radu bavi analizom efikasnosti zaštite oštećenog u prekršajnom postupku. Ukazano je da se ona realizuje na dva načina, putem procesne mere zabrana pristupa oštećenom, objektu ili mestu izvršenja prekršaja, koja se izriče u toku trajanja prekršajnog postupka i može trajati do njegovog pravnosnažnog okončanja i izricanjem istoimene zaštitne mere kao prekršajne sankcije. Izvršena je analiza navedenih mera i ukazano na brojne propuste u zakonskom tekstu koji zaštitu oštećenog u prekršajnom postupku lišavaju stvarnog efekta. Na kraju, ponuđena su moguća rešenja ukazanih problema i dati predlozi de lege ferenda koji mogu doprineti da zaštita oštećenog kroz adekvatne zakonske izmene zaista ostvari svoju funkciju
SUICIDALNOST OSUĐENIH U ZATVORU – FAKTORI RIZIKA I TEORIJSKI MODELI
Dragica Bogetić,
Vera Petrović
pp: 109-129
Suicid u zatvoru predstavlja jedan od vodećih uzroka smrti osuđenih, sa stopom od dva do devet puta viša nego u opštoj populaciji. Reč je o multidimenzionalnom problemu koji zahteva sistematski postavljene preventivne odgovore i posvećenost preventivnim aktivnostima na različitim nivoima. Kako konačnom izvršenju suicida može prethoditi sadejstvo mnogih faktora rizika socio-demografske, psihosocijalne, institucionalne, psihijatrijske i kriminološke prirode, ovaj fenomen se može razumeti kroz integrativni pristup, uvažavajući postojeće teorijske modele u tri osnovna domena: penološkom, kroz „Model deprivacija“, „Model unosa“ i Kombinovani model; sociološkom, kroz primenu Dirkemovog modela suicidalnosti na zatvorski kontekst; i psihološkom, kroz Interpersonalnu teoriju, Teoriju stresa i Teoriju reaktivne agresivnosti. Cilj rada jeste pregled razmera problema suicidalnosti osuđenih kroz povezivanje faktora rizika različitim teorijskim modelima koji objašnjavaju etiologiju suicida u zatvoru. U radu se koriste analiza i sinteza teorijskih i empirijskih nalaza kroz proučavanje relevantne literature u različitim naučnim izvorima podataka
ARHITEKTONSKA RJEŠENJA KAO KOMUNIKACIJSKE PREPREKE U ZATVORU
Damir Nadarević,
prof. dr Nebojša Macanović
pp: 131-150
Arhitektura je umjetnička forma koja pored estetske funkcije mora ispuniti i onu praktičnu. Zatvori su građevine koje su po svojoj funkciji najbliže fortifikacijskim (utvrdnim) arhitekturnim poduhvatima. Zbog toga je funkcionalnost prenaglašena u odnosu na estetiku. Međutim, zatvor je arhitektonska forma koja, pored navedenoga, ima zadatak i da komunicira sa sredinom. Iz komunikološke perspektive važan je semiotički pristup razumijevanju arhitekture zatvora jer se radi o simboličkom jeziku. Na jednoj strani simbolizira moć države, njenu snagu i odlučnost da zaštiti svoje dobro (zakone) – generalna prevencija. Na drugoj strani, polazeći od ciljeva kažnjavanja, preodgoja i resocijalizacije (specijalna prevencija) arhitekturna rješenja moraju biti takva da ne marginaliziraju, segregiraju i izoliraju, moraju podržavati integraciju. Dakle, zatvor se makluanovski (Herbert Marshall McLuhan) može istovremeno shvatiti kao mediji i kao poruka. Medij je određena arhitektonska forma a poruka su deklarativni ciljevi svrhe izvršenja kazne zatvora (resocijalizacija i preodgoj). U radu pokušavamo „pomiriti“ antagonizme koje su, po etimologiji, svojstveni formi (objektu) i sadržaju (zadacima) zatvora.
KAZNA ZATVORA U 21. VEKU
Milica Milić,
pp: 151-170
Problem kriminaliteta predstavlja složeno pitanje na koje se ne može dati jedinstven odgovor. U cilju rešavanja ovog problema, države sveta koriste dva načina: prevenciju (delovanje na potencijalne učinioce da ne vrše krivično delo, ali i na učinioce da ih dalje ne vrše) i kažnjavanje, pri čemu se koristi čitav spektar kazni. Iz tog spektra, izdvojićemo kaznu zatvora, koja predstavlja i temu ovog rada. Kazna zatvora predstavlja najznačajniju kaznu, ali kao i sve drugo u ovom životu, ni ona nije savršena. U ovom radu biće reči o mestu koji ona zauzima u zakonodavstvima određenih zemalja, ciljevima koje treba da ispuni, načinu njenog sprovođenja, vrlinama i manama, te sveopštem utisku koji se iskristalisao o njoj. Najviše će se govoriti o teorijama o svrsi kažnjavanja koje su se u istoriji iskristalisale, retributivnoj i rehabilitacionoj i o ulozi koju kazna zatvora obavlja u njima.
Reviews
prikaz knjige VasiljevićProdanović, d. (2022) Osnovi penologije. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
Filip Mirić,
pp: 171-172
prikaz knjige Batrićević, A. i Obradović, d. (2023) „Traffic, criminality and urban safety“, Institute of Criminological and Sociological Research
Ana Paraušić Marinković,
pp: 173-175
