ŠEST MODALITETA UTICAJA MEĐUNARODNOG PRAVA NA KRIVIČNOPRAVNU ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE
Author/s: Aleksandar Todorović,
Pages: 27-44
UDK: 349.6
DOI: https://doi.org/10.47152/rkkp.61.2.2
Abstract: Predmet analize u radu su pitanja koja se tiču mogućih modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine, i to bez obzira na činjenicu da li se ta zaštita pruža na međunarodnom ili pak na nacionalnom nivou. Stručno-kritička analiza literature prikupljene za obradu pitanja koja čine sadržinu rada pokazuje šest modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine. To su: Potpuni međunarodnopravni modalitet, Opšti hibridni modalitet, Konkretizovani hibridni modalitet, Modalitet posredne intervencije u nacionalni pravni poredak, Modalitet upućivanja na međunarodno pravo i Modalitet nadnacionalnog uticaja. Svaki od šest prednje mogućih modaliteta uticaja međunarodnog prava na krivičnopravnu zaštitu životne sredine kao univerzalne ljudske vrednosti prikazan je u radu kroz analizu bitnih karakteristika svakog modaliteta ponaosob i posebnog isticanja onih njihovih specifičnosti koje su bile osnov postavljene klasifikacije modaliteta. Inače, istraživanje sprovedeno za potrebe rada zasnovano je na tri metoda (normativnom, komparativno-pravnom i istorijsko-pravnom), pri čemu je za osnov komparacije (tamo gde je to bilo prikladno) uzet pravni poredak Republike Srbije (pre svega njeno krivično zakonodavstvo). Na kraju rada autor, između ostalog, ukazuje i na neophodnost proširenijeg istraživanja predmetne problematike. Ključni razlog neophodnosti ovakvog pristupa ovoj problematici leži, po stavu autora, u činjenici nesrazmere njene teoretske obrade i stepena njenog značaja za željeni stepen zaštite životne sredine krivičnopravnim normama kao ultima ratio sredstvom. Posmatrano u ovom kontekstu, autor, između ostalog, ukazuje na mogućnost proširenja istraživanja u vezi sa situacijama u kojima međunarodno pravo utiče na inkriminaciju čiji je neposredni predmet zaštite neka druga vrednost, a ne životna sredina, ali se krivičnom zaštitom te vrednosti posredno štiti i životna sredina. Ovaj tip uticaja, autor preliminarno označava kao „incidentni“ modalitet uticaja. Ili isti slučaj, po stavu autora, je i sa procesnim aspektom krivične zaštite životne sredine, poput međunarodne saradnje u otkrivanju i gonjenju učinilaca ili pitanja regulisanja nadležnosti kod krivičnih dela gde zagađenje ima prekogranični efekt ili je učinjeno van državne teritorije (npr. na otvorenom moru).
Keywords: životna sredina, međunarodnopravna zaštita, krivičnopravna zaštita, modaliteti uticaja
References:
- Alimpić, M. (2022) Krivična dela protiv životne sredine, krivično zakonodavstvo Srbije i međunarodni pravni standardi – usaglašenost ili ne, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(4), 1311-327.
- Biesbroek, R. and Swart, R. (2019) Adaptation policy at supranational level? Evidence from the European Union. In: Keskitalo, E. and Preston, B. (ed.) Research handbook on climate change adaptation policy (pp. 194-211). Edward Elgar Publishing.
- Bugarski, T. (2017) Zajednički istražni timovi kao instrument prekogranične saradnje u krivičnim stvarima, Revija za kriminologiju i krivično pravo, 55(2-3), 461-482.
- Collantes, J. L. (2001) The Convention on the protection of the environment through criminal law: legislative obligations for the states. Revista Medio Ambiente y Derecho, (6).
- Doran, P. F., Killean, R., McDermott, M. C., McErlean, K., Millar, L., & Rodgers, S. (2021) Criminalising ‘Ecocide’at the International Criminal Court. Available at SSRN 3827803.
- Đurišić, J. (2022) Krivičnopravni instrumenti zaštite životne sredine - Norma i praksa Crne Gore, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(4), 1093- 1109.
- Govedarica, M. (2022) Krivičnopravni instrumenti adekvatnosti zaštite životne sredine - Norma i praksa Republike Srpske, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(4), 1052- 1072.
- Joldžić, V. (2019) Legal Protection of Values, Rights and Obligations Established by the Ecology (Environmental) Law, with Special Emphasis on Misdemeanor Norms, Revija za kriminologiju i krivično pravo, 57(2), 43-56.
- Vári, V. i Csaba, Z. (2022) Zaštita divljih životinja i biljaka u međunarodnom i mađarskom pravu. Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(3), 712-766. https://doi.org/10.5937/gakv94-40708
- Vuletić, I. (2022) Životna sredina i kaznenopravni instrumenti zaštite - norma i praksa Republike Hrvatske. Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(3), 687-711. https://doi.org/10.5937/gakv94-40707
- Pavlović, Z. (2022) Svest građana o značaju zaštite životne sredine i prevencija krivičnih dela protiv životne sredine, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94 (4), str. 1212-1226.
- Rauxloh, R. (2011) The role of international criminal law in environmental protection. In Natural Resource Investment and Africa’s Development. Edward Elgar Publishing.
- Sivadó, M. (2022) Zelena kriminologija. Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94(3), 824-856. https://doi.org/10.5937/gakv94-41053
- Todić, D. i Todić, J. (2022) Prekogranični problemi i saradnja u oblasti životne sredine u propisima Hrvatske, Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 94 (4), str. 1128-1151.
Međunarodne konvencije i nacionalni pravni akti
- Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal, Basel, 21 March 1989.
- Convention on the Protection of the Environment Through Criminal Law, European Treaty Series – No. 172.
- Directive 2008/99/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on the protection of the environment through criminal law
- Zakon o ratifikaciji konvencije o fizičkoj zaštiti nuklearnog materijala („Sl. list SFRJ – Međunarodni ugovori", br. 9/85)
- Krivični zakonik Republike Srbije, („Sl. Glasnik RS“, br. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019).
- Pravilnik o ograničenjima i zabranama proizvodnje, stavljanja u promet i korišćenja hemikalija („Sl. Glasnik RS“, br. 90/2013).
- Rome Statute of the International Criminal Court, Rome, 17 July 1998.
- Zakon o izmenama i dopunama Osnovnog krivičnog zakona SFRJ („Sl. list. SFRJ“, br. 38/90).
- Zakon o potvrđivanju Stokholmske konvenciju o dugotrajnim organskim zagađujućim supstancama ("Sl. glasnik RS - Međunarodni ugovori", br. 42/2009).
- Zakon o potvrđivanju Rimskog statuta Međunarodnog krivičnog suda („Sl.list SRJ-Međunarodni ugovori“, br. 5/2001)
- Zakon o ratifikaciji Bazelske konvencije o kontroli prekograničnog kretanja opasnih otpada i njihovom odlaganju („Sl. list SRJ – Međunarodni ugovori“, br. 2/99)