Pretpostavka nevinosti okrivljenog kao element prava na pravično suđenje
Autor/i: Drago Radulović,
Stranice: 97-115
UDK: 343.131.8
DOI: https://doi.org/10.47152/rkkp.62.2.4
Apstrakt: Iako pretpostavka nevinosti svoje korjene nalazi u racionalnom krivičnom postupku starog vijeka, ipak je treba posmatrati kao tekovinu savremenog sistema krivičnog postupka, odnosno francuske buržoaske revolucije i njenog prvog regulisanja u Deklaraciji o pravima čovjeka i građanina iz 1789. godine. Ona je oduvijek bila predmet intersovanja naučne i stručne javnosti, a posljednjih godina postaje jedna od najaktuelnijih tema na zakonodavnom teorijskom i praktičnom planu. Zbog svoje aktuelnosti pretpostavka nevinosti je predmet ovog rada. Pored uvodnih napomena gdje se izlaže o značaju ovog instituta za okrivljenog u radu su obrađena pitanja: određenje pretpostavke nevinosti u međunarodnim pravnim dokumentima i nacionalnom zakonodavstvu, zatim se govori o različitim shvatanjima o pravnoj prirodi i sadržini pretpostavke nevinosti. Dalje, u nastavku se izlaže o pretpostavci nevinosti kao elementu prava na pravično suđenje koje se temelji na tri osnovna stuba - da se okrivljenom pristupa bez predrasuda i predubjeđenja, da na njemu nije teret dokazivanja i da u slučaju sumnje u pogledu postojanja činjenica sud uvijek odlučuje u korist okrivljenog. Na kraju se govori o poštovanju pretpostavke nevinosti od strane vanprocesnih subjekata, što je od posebne važnosti za masovne medije gdje novinar treba moralno da osuđuje krivično djelo koje postoji na osnovu određenog stepena sumnje, ali ne i čovjeka koji je tek osumnjičen, odnosno okrivljen. THE PRESUMPTION OF INNOCENCE OF THE DEFENDANT AS AN ELEMENT OF THE RIGHT TO A FAIR TRIAL Abstract: Although the presumption of innocence has its roots in the rational criminal procedure of the ancient times, it should still be seen as a result of the modern criminal procedure system, i.e. the French bourgeois revolution and its first regulation in the 1789 Declaration of the Rights of Man and of the Citizen. It has always been the subject of interest of scientists and experts, and in recent years it has become one of the most popular topics on the legislative, theoretical and practical level. Due to its topicality, the presumption of innocence is the subject of this paper. In addition to the introductory notes, explaining the importance of this principle for the defendant, the paper also covers the definition of the presumption of innocence in international legal documents and national legislation, followed by different understandings about the legal nature and content of the presumption of innocence. Furthermore, the paper then analyses the presumption of innocence as an element of the right to a fair trial, which is based on three main pillars – that the defendant is treated without prejudice and bias, that the burden of proof is not on him, and that in case of doubt about the existence of the facts, the court always decides in favour of the defendant. Finally, the paper discusses respect of the presumption of innocence by extrajudicial entities, which is of particular importance for the mass media, where a journalist should morally condemn a criminal offense that exists based on a certain degree of suspicion, but not the person who has just been suspected or accused.
Ključne reči: Ključne riječi: pretpostavka nevinosti, okrivljeni, načelo pravičnosti, teret dokazivanja. Key words: presumption of innocence, defendant, principle of fairness, burden of proof
Reference:
Literatura
1. Bayer V. (1943) Kazneno procesno pravo, Zagreb.
2. Bayer V. (1960) Pretpostavka okrivljenikove nevinosti u jugoslovenskom krivičnom postupku, Zbornik Pravnog fakulteta u Zagrebu br. 3-4.
3. Bayer V. (1978) Jugoslovensko krivično procesno pravo, drugo izdanje, Informator, Zagreb
4. Bejatović S. (2008) Krivično procesno pravo, Službeni glasnik, Beograd.
5. Beljanski S. (1994) Pretpostavka nevinosti – aksiomatsko i kritičko značenje, Glasnik Advokatske komore Vojvodine, br. 1-2, Novi Sad.
6. Bugarski T. (2017) Pretpostavka nevinosti, sadržina, obim i dejstvo u krivičnom postupku, Revija za kriminologiju i krivično pravo, br. 1, Beograd.
7. Cvijović O, Popović D. (1977) Zakon o krivičnom postupku, Privredna štampa, Beograd
8. Čejović B. (1968) Pretpostavka nevinosti u krivičnom postupku, Pravni život br. 4-5, Beograd.
9. Dimitrijević D. (1986) Krivično procesno pravo, Beograd.
10. Đurđić V. (2006) Načelo pravičnog postupka, Revija za kriminologiju i krivično pravo, br.3, Beograd.
11. Đurđić V. (2014) Krivično procesno pravo, Pravni fakultet Niš.
12. Grubač M. (2004) Krivično procesno pravo – uvod i opšti deo, Službeni glasnik, Beograd.
13. Grubač M. (2007) Presumpcija nevinosti kao element prava na pravično suđenje u odlukama Evropskog suda za ljudska prava, Revija za kriminologiju i krivično pravo, br. 1, Beograd.
14. Jekić Z, Danić R. (2004) Krivično procesno pravo, Beograd.
15. Kiurski J. (2001) Mediji i pretpostavka nevinosti, Pravni život br. 9, Beograd.
16. Knežević S. (2015) Krivično procesno pravo, Opšti deo, Pravni fakultet, Niš.
17. Krapac D. (2003) Zakon o kaznenom postupku, Narodne novine, Zagreb.
18. Krapac D. (2000) Kazneno procesno pravo, Zagreb.
19. Lazin Đ. (1981) Sadržina i pravna priroda pretpostavke nevinosti, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, br. 5-6, Beograd.
20. Lazin Đ. (1985) In dubio pro reo, Naučna knjiga, Beograd.
21. Matovski N.(2003) Kazneno procesno pravo, Opšti del, Skoplje.
22. Nenadić S. (2021) Pretpostavka nevinosti u pravu Evropske unije – korak naprijed, dva koraka nazad, Crimen (XII) br. 1, Beograd.
23. Petrić B. (1961) O ispitu okrivljenog, Pravni život, br. 3, Beograd.
24. Simić-Jekić Z.(1977) Pretpostavka nevinosti u Zakonu o krivičnom postupku od 24. decembra 1976. godine, Jugoslovenska revija za kriminologiju i krivično pravo, br. 4, Beograd.
25. Stanković D. (1990) Smisao i domašaj pretpostavke nevinosti okrivljenog u savremenom jugoslovenskom krivičnom postupku, Glasnik advokatske komore Vojvodine, br. 7-8, Novi Sad.
26. Škulić M, Bugarski T. (2015) Krivično procesno pravo, Pravni fakultet u Novom Sadu, Novi Sad.
27. Škulić M. (2012) Krivično procesno pravo, Podgorica.
28. Škulić M. (2009) Komentar Zakonika o krivičnom postupku, Podgorica.
29. Škulić M. (2017) Dejstvo pretpostavke nevinosti kao elementa pravičnog krivičnog postupka, u „Međunarodni naučni tematski skup – Pravosuđe i mediji“, Palić, Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Beograd.
30. Vasiljević T. (1981) Sistem krivičnog procesnog prava SFRJ, Savremena administracija, Beograd.
31. Vodinelić V. (1980) O pravnoj prirodi presumpcije nevinosti, Glasnik pravnog fakulteta u Kragujevcu.
32. Zindović I. (2004) Pretpostavka nevinosti u krivičnom procesnom zakonodavstvu Srbije i Crne Gore i Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda u „Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda i krivično zakonodavstvo Srbije i Crne Gore“ (ur. Bejatović S.) Udruženje za kriminologiju i krivično pravo Srbije i Crne Gore, Zlatibor.
33. Zlatarić B. (1968) Ljudska prava i jugoslovensko krivično pravo, Arhiv za pravne i društvene nauke, br. 4, Beograd.