Jedan pogled na rehabilitaciju – sa posebnim osvrtom na praksu Ustavnog suda
Autor/i: Milan Škulić,
Stranice: 21-58
UDK: 343.294(497.11)
341.322.5(497.1)"1941/1945"
DOI: https://doi.org/10.47152/rkkp.62.2.2
Apstrakt: U radu se objašnjava suština rehabilitacije u skladu sa pravilima zakona o rehabilitaciji, te uz posebnu analizu mehanizma delovanja Ustavnog suda u pogledu nekoliko odabranih slučajeva ustavnih žalbi koje su se ticale rehabilitacije prema Zakonu o rehabilitaciji. Svi analizirani slučajevi zasnovani su u osnovi i primarno na izdvojenim mišljenjima autora ovog teksta – kao sudije Ustavnog suda. Objašnjavaju se sledeći aspekti odlučivanja Ustavnog suda u materiji rehabilitacije: 1) pitanje opravdanosti/neopravdanosti rehabilitacije nekadašnjih folksdojčera, odnosno pripadnika drugih nacionalnih manjina – obeštećenih u svojim matičnim državama, ili koji su bili u sastavu okupacionih snaga tokom Drugog svetskog rata, 2) problem rehabilitacije ljudi koji su tokom Drugog svetskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije potencijalno vršili ratne zločine, a samo „formalno“ oglašeni ne za ratne zločince, već za „narodne neprijatelje“, 3) pitanje rehabilitacije ljudi koji su kao ideološki protivnici/oponenti pravnosnažno osuđeni u SFRJ, 4) problem rehabilitacije ljudi koje je već „sama istorija rehabilitovala“, kao i 5) problem rehabilitacije potencijalnih ratnih profitera u periodu okupacije Kraljevine Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata. In the article is explained the mechanism of action of the Constitutional Court with regard to several selected cases of constitutional appeals that concerned rehabilitation according to the Law on Rehabilitation. All the analysed cases are based on the isolated opinions of the author of the work – as a judge of the Constitutional Court. The following aspects of the decision-making of the Constitutional Court in the matter of rehabilitation are explained in the article: 1) the question of justification/unjustification of the rehabilitation of former Volksdeutscheers and members of other national minorities - compensated in their home countries or who were part of the occupation forces during the Second World War, 2) the problem of rehabilitation of people who, during the Second World War and the occupation of the Kingdom of Yugoslavia, potentially committed war crimes, but were only "formally" declared as the „people enemies“ and not to be war criminals, 3) the issue of rehabilitating people who were legally condemned as ideological opponents in the SFRY, 4) the problem of rehabilitating people who were already "rehabilitated by history itself" and 5) the problem of rehabilitating potential war profiteers during the period of occupation Kingdom of Yugoslavia during the Second World War.
Ključne reči: rehabilitacija, Ustavni sud, krivična dela, ratni zločini, ideologija; rehabilitation, Constitutional Court, criminal offences, war crimes, ideology
Reference:
Atanacković, D. (1986) Krivično pravo – posebni deo. Beograd: Savremena administracija.
Bačić, F. i sar. (1986) Komentar Krivičnog zakona SFRJ. Beograd: Savremena administracija.
Čejović, B. (1986) Krivično pravo u sudskoj praksi – druga knjiga – posebni deo. Beograd: Jugoslovenski zavod za produktivnost rada.
Čučilović, I. (2021) Udruženi zločinački poduhvat u praksi Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju, Crimen, 12(1), 81-99.
Ćirić, J. (2008) Objektivna odgovornost u krivičnom pravu. Beograd: Institut za uporedno pravo.
Ćirić, J. (2015) Genocidna namera, Crimen, 6(1), 27-45.
Ćirić, J. (2020) Knjiga o mržnji - Sa reči na dela…Od govora do zločina mržnje. Beograd: Službeni glasnik.
Jakovljević, D. (1981) Rehabilitacija u krivičnom pravu. Beograd: Naučna knjiga.
Jescheck, H., Weigend, T. (1996) Lehrbuch des Strafrechts – Allgemeiner Teil. Berlin: Duncker & Humblot.
Kühl, K. (2014) Pet poglavlja iz nenapisane knjige o (krivičnom) pravu i moralu, Crimen, 5(1), 3-17.
Lazarević, Lj. (1991) Krivično pravo – posebni deo. Beograd: Savremena administracija.
Radovanović, M., Đorđević, M. (1977), Krivično pravo – posebni deo. 7. Beograd: Savremena administracija.
Roxin, C., Greco, L. (2020) Strafrecht – Allgemeiner Teil – Band I – Grundlage – Der Aufbau der Verbrechenslehre. München: C. H. Beck.
Stojanović, Z. (2024) Krivično pravo – opšti deo. 29. Novi Sad: Pravni fakultet Univerziteta u Novom Sadu.
Škulić, M. (2018) Uloga Ustavnog suda u krivičnopravnom sistemu Republike Srbije, Bilten Vrhovnog kasacionog suda, 2, 205-254.
Škulić, M. (2022) Međunarodno krivično pravo – Prostorno važenje krivičnog prava, Krivično pravo međunarodnog porekla, Međunarodna krivičnopravna pomoć, Začeci krivičnog prava EU. Beograd: Službeni glasnik.
Škulić, M. (2022) Međunarodno krivično pravo. 2. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Vuković, I. (2021) Krivično pravo – opšti deo, Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Zlatarić, B. (1958) Krivični zakonik u praktičnoj primjeni – 2. svjezak – posebni dio. Zagreb: Narodne novine – novinsko-izdavačko poduzeće.
Pravni propisi
Bundesgesetz vom 1962. über die Entschädigung von Umsiedlern und Vertriebenen (Umsiedler- und Vertriebenen- Entschädigungsgesetz - UVEG.) (1962).
Deutsch-österreichischen Finanz- und Ausgleichvertrages (Bad Kreuznacher Abkommen) (1961).
Gesetz über den Lastenausgleich (Lastenausgleichsgesetz - LAG) (1952).
Gesetz über die Angelegenheiten der Vertriebenen und Flüchtlinge (Bundesvertriebenengesetz - BVFG) (1953).
Odluka o sudu za suđenje zločina protiv srpske nacionalne časti, Službeni glasnik RS, br. 3/45, od 10. marta 1945. godine.
Odluka o ustanovi suda za suđenje zločina i prestupa protiv srpske nacionalne časti, Službeni list RS, br. 1/1945, od 24. februara 1945. godine.
Ustav Republike Srbije, Službeni glasnik RS, br. 98/2006 i 115/2021.
Zakon o krivičnim delima protiv naroda i države (1945), Službeni list DFJ, br. 66/45.
Zakon o oduzimanju ratne dobiti stečene za vreme neprijateljske okupacije (1945), Službeni list DFJ, br. 36/45.
Zakon o rehabilitaciji, Službeni glasnik RS, br. 33/2006 i br. 92/2011.
Zakon o Ustavnom sudu, Službeni glasnik RS, br. 109/07, 99/11, 18/13 - odluka US, 40/15 - dr. zakon, 103/15 i 10/23.
Zakon protiv nedopuštene trgovine, nedopuštene špekulacije i privredne sabotaže, Službeni list DFJ, br. 26/45; Službeni list FNRJ, br. 56/46, 74/46 i 105/46.
Sudska praksa
Odluka Ustavnog suda UŽ-1971/2018 i izdvojeno mišljenje prof. dr Milana Škulića, sudije Ustavnog suda, Službeni glasnik RS, br. 34/2019.
Odluka Ustavnog suda UŽ-1982/2016 i izdvojeno mišljenje prof. dr Milana Škulića, sudije Ustavnog suda, Službeni glasnik RS, br. 3/2019.
Odluka Ustavnog suda UŽ-4668/2015 i izdvojeno mišljenje prof. dr Milana Škulića, sudije Ustavnog suda, Službeni glasnik RS, br. 26/2018, od 5. aprila 2018. godine.
Odluka Ustavnog suda UŽ-4668/2015 i izdvojeno mišljenje prof. dr Milana Škulića, sudije Ustavnog suda, Službeni glasnik RS, br. 39/2018, od 25. maja 2018. godine.
Odluka Ustavnog suda Už-8669/2019 i izdvojeno mišljenje prof. dr Milana Škulića, sudije Ustavnog suda, Službeni glasnik RS, br. 47/2024, od 24. maja 2024. godine.
Presuda ESLJP, Kuznetsov i drugi protiv Rusije, od 11. januara 2007. godine.
Internet izvori
Škulić M. (2024) Srpska nacionalna čast u vreme revolucije. Dostupno na: https://www.politika.rs/scc/clanak/605902/Pogledi/Srpska-nacionalna-cast-u-vreme-revolucije (Pristupljeno 7. jula 2024. godine).